Αρχαία Ελίκη

Αναδημοσίευση άρθρου από τα ΝΕΑ on-line.

Άνοιξε η Γη και την κατάπιε!
Η αρχαία Ελίκη εξαφανίστηκε σε λίγα λεπτά το 373 π.Χ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Στέφανος Κρίκκης skrik@dolnet.gr
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 27 Ιανουαρίου 2009


Την αρχαία λιμνοθάλασσα μέσα στην οποία καταποντίστηκε η πόλη της Ελίκης, όταν σαρώθηκε από ένα φοβερό τσουνάμι το 373 π.Χ., ανακάλυψαν επιστήμονες σε μικρή απόσταση από το Αίγιο, λύνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα από τα πλέον σημαντικά επιστημονικά αινίγματα που βασάνιζε τους ειδικούς από τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα.

Η ανακάλυψη της αποξηραμένης σήμερα λιμνοθάλασσας, που βρίσκεται 7 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Αιγίου και περικλείεται από τους ποταμούς Σεληνούντα και Κερυνίτη, φανέρωσε στους επιστήμονες όχι μόνο το πού βρίσκεται η αρχαία πρωτεύουσα της Αχαΐας αλλά κυρίως τον τρόπο με τον οποίο αφανίστηκε σε λίγα μόλις λεπτά. «Η αρχαία Ελίκη βυθίστηκε κάτω από τα πόδια της!», λέει στα «ΝΕΑ» η κ. Δώρα Κατσωνοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Γουίνθσον του Καναδά και διευθύντρια του προγράμματος ανασκαφών στην περιοχή.

«Δεν καταποντίστηκε στη θάλασσα ούτε αποκόπηκε από τη στεριά για να καταλήξει σε αυτήν. Ο μεγάλος σεισμός, μεγέθους τουλάχιστον

7 ΡΙΧΤΕΡ!

Ο σεισμός προκάλεσε ρευστοποίηση του εδάφους, με αποτέλεσμα να σημειωθεί καθίζηση

7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που προηγήθηκε, προκάλεσε τη ρευστοποίηση των εδαφών στα οποία είχε θεμελιωθεί η πόλη με αποτέλεσμα τα σπίτια και τα κτίρια να υποστούν καθίζηση σε μια τεράστια λεκάνη βάθους 4 μέτρων. Σε αυτή την κοιλότητα εισχώρησε το μεγάλο παλιρροϊκό κύμα και αφού κατέστρεψε πολλά οικοδομήματα, έπνιξε στη συνέχεια την Ελίκη δημιουργώντας μια λιμνοθάλασσα που σήμερα γνωρίζουμε από τις ανασκαφές ότι είχε έκταση τουλάχιστον 1,5 τετραγωνικό χιλιόμέτρο», σημειώνει η κ. Δ. Κατσωνοπούλου.

Η μαρτυρία του Ερατοσθένη
Η αρχή του μίτου που οδήγησε στη λύση της αινιγματικής καταστροφής της Ελίκης κρυβόταν σε μια λέξη που είχε γράψει στις σημειώσεις του ο φημισμένος Έλληνας φιλόσοφος και μαθηματικός του 3ου αι. π.Χ. Ερατοσθένης. Επισκεπτόμενος την περιοχή στην οποία βρισκόταν η Ελίκη 150 χρόνια μετά την καταστροφή της, ανέφερε ότι είδε έναν πόρο, δηλαδή ένα στενό πέρασμα με νερό. Στην υδάτινη αυτή τοποθεσία υπήρχαν μάλιστα και ψαράδες με βάρκες που ψάρευαν. «Η λέξη πόρος ερμηνεύτηκε από πολλούς ερευνητές αργότερα ως κόλπος και αμέσως δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η Ελίκη είχε αποκολληθεί από την ξηρά και είχε βυθιστεί στον Κορινθιακό Κόλπο. Αυτό όμως ήταν λάθος γιατί ο Κορινθιακός Κόλπος αναφερόταν με το όνομά του στις αρχαίες πηγές και μάλιστα στα κείμενα του γεωγράφου Στράβωνα. Ο Ερατοσθένης μιλούσε σαφώς για μια λιμνοθάλασσα η οποία, όπως ανακαλύψαμε πρόσφατα, είχε διατηρηθεί σε μικρή απόσταση από το σημερινό Αίγιο για τουλάχιστον 400 χρόνια μετά τη δημιουργία της από εκείνο το φοβερό τσουνάμι».

Λιμνοθαλάσσια ιζήματα
Η κ. Κατσωνοπούλου μαζί με τον αναπληρωτή καθηγητή Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών Γιάννη Κουκουβέλα και τον καθηγητή Γεωαρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Στίβεν Σότερ ερεύνησαν επισταμένως την περιοχή που περικλείεται από τα δύο ποτάμια και έλαβαν πολλά δείγματα από το έδαφος σε βάθος μέχρι και 6 μέτρα. Τα δείγματα εξετάστηκαν από ειδικευμένους στα αρχαία περιβάλλοντα επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι και αποδείχτηκε ότι έκρυβαν μέσα τους λιμνοθαλάσσια ιζήματα, δηλαδή απολιθωμένους μικροοργανισμούς που ζούσαν σε υφάλμυρο νερό. Αυτό ήταν και η πρώτη επιβεβαίωση της μαρτυρίας του Ερατοσθένη.

Η δεύτερη απόδειξη προήλθε από τις μαρτυρίες που είχαν να «διηγηθούν» ορισμένα ερείπια κτιρίων που εντοπίστηκαν μέσα στην αποξηραμένη λιμνοθάλασσα, σε βάθος 3 μέτρων. Φανέρωσαν τον τρόπο με τον οποίο καταστράφηκαν όταν βρέθηκαν αντιμέτωπα με την ορμή του παλιρροϊκού κύματος. «Οι τοίχοι ορισμένων κτιρίων ή σπιτιών που βρίσκονταν κάθετα προς την πορεία που ακολουθούσε το τσουνάμι γκρεμίστηκαν. Αντίθετα, οι τοίχοι που ήταν κατασκευασμένοι με φορά παράλληλη προς το κύμα δεν έπαθαν μεγάλες ζημιές γιατί το νερό κινήθηκε δίπλα τους χωρίς να τους παρασύρει», παρατηρεί ο κ. Στίβεν Σότερ.


Ο σεισμός και το τσουνάμι κατέστρεψαν μια πόλη 1.000 ετών

ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ γρήγορα κατάλαβαν τι είχε συμβεί το 373 π.Χ. και το πώς δημιουργήθηκε η άγνωστη λιμνοθάλασσα. Από ένα ρήγμα ή μια ομάδα ρηγμάτων κοντά στο Αίγιο προκαλείται ένας πολύ ισχυρός σεισμός. Η πόλη της Ελίκης, που είχε ανεγερθεί 1.000

χρόνια νωρίτερα, πλήττεται αμέσως. Το σαθρό έδαφος πάνω στο οποίο ήταν κτισμένα τα οικοδομήματα υποχωρεί και τα κτίρια που είχαν θεμέλια από πέτρες καθιζάνουν αυτομάτως κατά 3 με 4 μέτρα. Χώμα και άμμος εκτοξεύονται σαν πίδακας προς τα πάνω και η καθίζηση δημιουργεί μια τεράστια λεκάνη. Η πόλη έχει βουλιάξει στα θεμέλιά της και λίγα λεπτά αργότερα ένα τσουνάμι ύψους τουλάχιστον 5 μέτρων κινείται από Βορρά προς Νότο και εισχωρεί στην ξηρά κατά περίπου 3 χιλιόμετρα. Εκείνη την εποχή η ακτογραμμή ήταν σχεδόν 2 χιλιόμετρα πιο μέσα. Καθώς το τσουνάμι αποτραβιέται στη συνέχεια προς τα πίσω, το νερό περιδινίζεται και προκαλεί τις μεγαλύτερες καταστροφές στα κτίρια ενώ ταυτόχρονα πλημμυρίζει τη λεκάνη πνίγοντας την πόλη.

Μέσα σε λίγες ώρες έχει δημιουργηθεί μια λιμνοθάλασσα η οποία τους επόμενους αιώνες τροφοδοτείται με το νερό της θάλασσας μέσω ενός καναλιού που σχηματίστηκε κατά πάσα πιθανότητα εκείνη τη στιγμή και αργότερα προσχώθηκε.

Η λιμνοθάλασσα σκεπάζει για πάντα μέσα της τα ερείπια της Ελίκης και με το πέρασμα των χρόνων αποξηραίνεται λόγω των προσχώσεων, δηλαδή των φερτών υλών που μεταφέρουν τα δύο ποτάμια τα οποία την περιβάλλουν. Ο υγρός τάφος της αρχαίας αχαϊκής πρωτεύουσας είναι σήμερα μια μικρή πεδιάδα με καλλιεργούμενες εκτάσεις. «Η αρχαία Ελίκη ήταν κτισμένη σε μια περιοχή όπου ποτέ δεν έπαψαν να συντελούνται γεωλογικές διεργασίες», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Γιάννης Κουκουβέλας, αναπληρωτής καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. «Στην περιοχή συμβαίνουν αλλαγές της στάθμης της θάλασσας, ανύψωση της χέρσου και υπάρχει πάντοτε έντονη σεισμική δραστηριότητα».