Κάθε χρόνο αγοράζουμε τσάϊ του βουνού σε μπουκετάκια από πλανόδιους εμπόρους ή μαγαζιά στα Τρίκαλα και τα γύρω χωριά. Ρωτάμε καμμιά φορά που φυτρώνει, έτσι από περιέργεια (αν είχαμε καιρό να μαζεύουμε τσάϊ, τί άλλο θέλαμε), αλλά ποτέ κανένας δεν μας έχει πει. Ισχυρίζονται ότι το προστατεύουν. Κι αν είναι έτσι, καλά κάνουν.Άκουσα όμως και κάτι άλλο, προχθές: " Γύρω στα τριάντα αυτοκίνητα με αλβανούς ανέβηκαν στην Ζήρεια και ξερίζωσαν το τσάϊ". Εγώ από την Αθήνα δεν ξέρω αν ήταν αλβανοί, γερμανοί ή έλληνες, εκείνο που κατάλαβα είναι κάτι δεν πρέπει να γίνεται σωστά. Όταν μου λένε, ότι τριάντα αυτοκίνητα (δεν με ενδιαφέρει η εθνικότητα) μπορούν να πάνε στο δάσος και να κάνουν ότι θέλουν, ανενόχλητοι, σίγουρα πολλά πράγματα δεν γίνονται όπως θα έπρεπε.
Πρώτα απ' όλα αναρωτιέμαι τίνος ευθύνη είναι το τσάϊ και ό,τι άλλο φύεται στην Ζήρεια. Δεν θα έπρεπε το Δασαρχείο να έχει το νου του; Κι έπειτα οι ντόπιοι; Σε άλλες περιοχές (στην Σούρπη για παράδειγμα) όχι μόνο προσέχουν το τσάϊ, αλλά βρήκαν τρόπο να το καλλιεργούν. Γιατί να ρημάζει η Ζήρεια; Γιατί να μην αξιολογείται σωστά τίποτα στον τόπο μας; Γιατί υποτιμάμε κάθε τι που (νομίζουμε) ότι δεν επηρεάζει την τσέπη μας;
Το ταπεινό τσαγάκι του βουνού ξέρετε τι αξία έχει; Οι γερμανοί και οι ελβετοί το έχουν πάρει είδηση και μαζεύουν τα βότανά μας και τα μοσχοπουλάνε στην Ευρώπη. Όχι, δεν θαυμάζουν οι "κουτόφραγκοι" απλώς τα βουνά μας, όπως ισχυρίζονται. Συνδυάζουν το τερπνόν μετά του ωφελίμου. Κι εμείς που δεν είμαστε "κουτόφραγκοι", πίνουμε πράσινο τσάϊ, γιατί μας έπεισε η τηλεόραση και οι πληρωμένες δημοσιεύσεις....Το τσαγάκι μας, που το λέμε "τσάϊ του βουνού", λέγεται σιδερίτης. Με αυτό το όνομα το αναφέρει ο Θεόφραστος (372-287 π.Χ.) και ο Π. Γεννάδιος γράφει ότι ο σιδερίτης ονομάστηκε έτσι από τον Διοσκουρίδη, λόγω της ικανότητάς του να θεραπεύει πληγές από σιδερένια αντικείμενα ή κατ' άλλους από τα "δόντια" που έχει ο κάλυκας του άνθους, τα οποία μοιάζουν με αιχμή λόγχης. Υπάρχει και μια τρίτη άποψη, η οποία μάλλον είναι σωστότερη και λέει ότι ο Διοσκουρίδης έδωσε το όνομα αυτό στο φυτό, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του εγχύματος σε σίδηρο.
Ο σιδερίτης φύεται σε βραχώδεις αλπικές και υποαλπικές θέσεις της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Δέκα επτά είδη "τσαγιών" αυτοφύονται στον ελλαδικό χώρο, με πιο γνωστά τα ακόλουθα:
-Sideritis athoa που φυτρώνει στο Άγιο Όρος , την Πίνδο, την Θράκη και τηνΣαμοθράκη. Το λένε "βλάχικο" και "χόρτο του καλόγερου", ενώ στο Άγιο Όρος το λένε "μπετόνικο".
-Sideritis syriaca, στα Λευκά Όρη και τον Ψειλορείτη. "Καλοκοιμηθιά" το λένε οι ντόπιοι και "μαλοτήρα" από τις ιταλικές λέξεις "male" που σημαίνει το "κακό" και "tirare" που σημαίνει "σύρω". Επειδή στην Ενετοκρατούμενη Κρήτη το θεωρούσαν πανάκεια για τις παθήσεις του αναπνευστικού και τα κρυολογήματα.
-Sideritis scardica, στον Όλυμπο, τον Κίσσαβο και το Πήλιο.
-Sideritis euboea, στην Εύβοια, κυρίως στη Δίρφυ.
-Sideritis raeseri, στον Παρνασσό, το Βελούχι και σε ορισμένα σημεία του νομού Μαγνησίας.
- Sideritis clandestina, στον Ταύγετο. Γι' αυτό το λένε και "τσάϊ Ταυγέτου" ή "τσάϊ Μαλεβού"
-Syderitis clandestina, subs. cyllenea, στην Κυλλήνη (Ζήρεια). Για να μιλήσουμε με όρους τηλεόρασης, το τσαγάκι μας είναι τσάϊ με ονοματεπώνυμο.
Ανθίζει από τα τέλη Ιουνίου μέχρι και τα τέλη Ιουλίου ή και αρχές Αυγούστου, ανάλογα με την περιοχή, και συλλέγεται το υπέργειο τμήμα του, σε πλήρη άνθιση.
Τα αιθέρια έλαια όλων των φυτών του γένους sideritis έχουν μυκητοκτόνο, βακτηριοκτόνο και αντιφλεγμονώδη δράση. Ακόμα θεωρείται ευστόμαχο, εφιδρωτικό, τονωτικό, διουρητικό, αποτοξινωτικό και αντιαναιμικό. Πρόσφατα δε ανακοινώθηκε ότι προλαμβάνει την εμφάνιση της οστεοπόρωσης. Προσοχή όμως στην υπερκατανάλωση και την μακρόχρονη χρήση. Μπορεί να προκαλέσει ελαφρά δηλητηρίαση που εκδηλώνεται με απώλεια όρεξης, αδυνάτισμα και προβλήματα του νευρικού συστήματος.
Σκέφτομαι ότι με το σιδερίτη συμβαίνει ό,τι ακριβώς συμβαίνει και με όλα άλλα... Κι επειδή, όπως έλεγε η γιαγιά μου, "έφτασε ο κόμπος στο χτένι", πιστεύω ότι όλοι έχουμε αποφασίσει να αλλάξουμε τα πράγματα, τουλάχιστον για τα παιδιά μας.
Οι πληροφορίες για τον σιδερίτη προέρχονται από τους παρακάτω διαδικτυακούς τόπους:
